BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ (YÜKSEK LİSANS) (TEZSİZ)
Yüksek Lisans TYYÇ: 7. Düzey QF-EHEA: 2. Düzey EQF-LLL: 7. Düzey

Ders Genel Tanıtım Bilgileri

Ders Kodu: BMB 543
Ders İsmi: Sembolik Doğal Dil İşleme
Ders Yarıyılı: Güz
Ders Kredileri:
Teorik Pratik Kredi AKTS
3 0 3 9
Öğretim Dili: TR
Ders Koşulu:
Ders İş Deneyimini Gerektiriyor mu?: Hayır
Dersin Türü: Bölüm/Fakülte Seçmeli
Dersin Seviyesi:
Yüksek Lisans TYYÇ:7. Düzey QF-EHEA:2. Düzey EQF-LLL:7. Düzey
Dersin Veriliş Şekli: Yüz yüze
Dersin Koordinatörü: Ar.Gör. MURAT KAAN YILMAZ
Dersi Veren(ler):
Dersin Yardımcıları:

Dersin Amaç ve İçeriği

Dersin Amacı: Bu ders, Sembolik Doğal Dil İşleme (Sembolik DDİ) ile ilgili temel kavramları kapsar. Baskın olan istatistiksel yaklaşımların sınırlarının belirlenip eksikliklerin tamamlanmasını hedefler. Ayrıca istem mühendisliğinin gelişim seyrinde önemli bir yer tutacağı vurgulanır.
Dersin İçeriği: Bu ders, fonoloji, morfoloji, sentaks, semantik ve pragmatik gibi Sembolik DDİ konularının derinlemesine incelenmesini sağlar. Ele alınan konulara ait teorik bilgi, uygulamalar ile pratiğe dökülerek Sembolik DDİ’ye dair teori ve pratik arasında bağ kurulmuş olur.

Öğrenme Kazanımları

Bu dersi başarıyla tamamlayabilen öğrenciler;
Öğrenme Kazanımları
1 - Bilgi
Kuramsal - Olgusal
1) DDİ’nin temel ilkelerini açıklar.
2) Sembolik ve İstatistiksel DDİ farkını açıklar.
3) İstem Mühendisliği hakkında bilgi sahibi olur.
2 - Beceriler
Bilişsel - Uygulamalı
1) DDİ uygulamalarında sembolik yaklaşımdan faydalanır.
2) İstem Mühendisliği yaparken kural-tabanlı tekniklerden faydalanır.
3 - Yetkinlikler
İletişim ve Sosyal Yetkinlik
Öğrenme Yetkinliği
Alana Özgü Yetkinlik
Bağımsız Çalışabilme ve Sorumluluk Alabilme Yetkinliği

Ders Akış Planı

Hafta Konu Ön Hazırlık
1) Doğal Dil İşleme (DDİ)’ye Giriş - DDİ nedir ve niçin öğrenilmelidir - DDİ’nin tarihi - Sembolik ve İstatistiksel DDİ - Yaygın DDİ uygulamaları
2) Katmanlı Göstergesel (Semiyotik) bir Sistem Olarak Dil - Dış ve iç dil - Dilin varlıksal (ontolojik) durumu - Dilin varoluş hâlleri - Dilin doğal ve toplumsal sınırları - Dilin katmanları
3) Fonoloji ve Morfoloji - Chomsky Hiyerarşisi - Fonemlerin sınırlı doğrusal sıralaması - Morfemlerin sınırsız doğrusal sıralaması
4) Morfofonoloji - Türkçe’de morfofonolojik etkileşim - Fonolojik süreçlerin bağlama duyarlılığı
5) Sentaks (Teori) - Sentaksın soyutluluğu - Sentaksın doğrusal olmayışı - Düzenli gramer - Bağlama duyarsız gramer
6) Sentaks (Pratik) - Birincil bileşenlik - Sentaktik ve sözlüksel bilgi - İşlevsel kategoriler
7) İstem Mühendisliği Uygulaması
8) Ara Sınav
9) Belirtili Öbek Grameri (BÖG) - BÖG’ler ve BÖG gösterimleri - İnsana ait olmayan dil gramerleri - En basit gramer - Geçişli fiiller - Tamamlayıcı olarak prepozisyon öbekleri alan fiiller - Tamamlayıcı olarak prepozisyon öbekleri alan isimler - Belirleyici öbekleri ve niteleyiciler
10) Kaydır-İndirge Ayrıştırıcıları - Yukarıdan aşağıya ayrıştırıcıların potansiyel bir sorunu - Aşağıdan yukarıya ayrıştırıcılar
11) Semantik - Semiyotik Üçgen - Lambda kalkülüsü
12) Sentaksın Bittiği Yer (Türkçe Sentaks) - Cümle içinde söylem - Sözcük içinde sentaks
13) Sohbet Botu Uygulaması - I
14) Sohbet Botu Uygulaması - II

Kaynaklar

Ders Notları / Kitaplar: - Matthews, C. (1998). An introduction to natural language processing through Prolog (1st ed.). Routledge.
- Gazdar, G., & Mellish, C. (1989). Natural language processing in Prolog: An introduction to computational linguistics. Addison-Wesley.
- Pereira, F. C. N., & Shieber, S. M. (1987). Prolog and natural-language analysis. (CSLI Lecture Notes No. 10). CSLI, Stanford University.
Diğer Kaynaklar: - Matthews, C. (1998). An introduction to natural language processing through Prolog (1st ed.). Routledge.
- Gazdar, G., & Mellish, C. (1989). Natural language processing in Prolog: An introduction to computational linguistics. Addison-Wesley.
- Pereira, F. C. N., & Shieber, S. M. (1987). Prolog and natural-language analysis. (CSLI Lecture Notes No. 10). CSLI, Stanford University.

Ders - Program Öğrenme Kazanım İlişkisi

Ders Öğrenme Kazanımları

1

2

4

3

5

Program Kazanımları
1) Planlama, analiz, tasarım ve yapılandırma aşamalarını içeren bilgi sistemleri geliştirilmesinde kapsamlı bilgi sahibi olma, ilgili geliştirme yöntemleri ve modelleme araçlarını tanıma.
2) Bilgisayar mühendisliği alanında ileri uygulamaları gerçekleştirecek düzeyde kapsamlı bilgi sahibi olma.
3) Bilgi ve İletişim Teknolojileri alanında uygulamalı araştırma yaparak bilgiye ulaşabilme, değerlendirme ve uygulama, farklı disiplinlerden bilgiyi entegre etme.
4) Farklı alanlarda bilimsel yöntemlerle bilgiyi keşfetme, sonuç çıkarma, paylaşma ve uygulama; farklı disiplinlere ait bilgileri ilişkilendirme.
5) Bilgi teknolojileri alanıyla ile ilgili uzmanlık gerektiren bir çalışmayı bağımsız olarak yürütebilme.
6) Bilgi ve İletişim Teknolojileri alanı ile ilgili uygulamalarda karşılaşılan ve öngörülemeyen karmaşık sorunların çözümü için yeni stratejik yaklaşımlar geliştirebilme ve sorumluluk alarak çözüm üretebilme.
7) Bilgi ve İletişim Teknolojileri alanı ile ilgili sorunların çözümlenmesini gerektiren ortamlarda liderlik yapabilme.
8) Bilgisayar Mühendisliği alanında edindiği uzmanlık düzeyindeki bilgi ve becerileri eleştirel bir yaklaşımla değerlendirebilme ve öğrenmesini yönlendirebilme.
9) Bilgisayar Mühendiliği alanındaki güncel çalışmalardan haberdar olma, gelişmeleri sürekli takip etme, gerektiğinde bunları inceleme ve adlandırma.
10) Türkçe ve İngilizce olarak sözlü ve yazılı etkin iletişim kurma.
11) Çalışmalarında toplumsal, bilimsel ve etik değerleri gözetme.
12) Bilgi Teknolojileri ile ilgili konularda strateji, politika ve uygulama planları geliştirebilme ve elde edilen sonuçları, kalite süreçleri çerçevesinde değerlendirebilme.
13) Bilgisayar Mühendiliği alanında özümsedikleri bilgiyi, problem çözme ve/veya uygulama becerilerini, disiplinlerarası çalışmalarda kullanabilme.

Ders - Öğrenme Kazanımı İlişkisi

Etkisi Yok 1 En Düşük 2 Düşük 3 Orta 4 Yüksek 5 En Yüksek
           
Dersin Program Kazanımlarına Etkisi Katkı Payı
1) Planlama, analiz, tasarım ve yapılandırma aşamalarını içeren bilgi sistemleri geliştirilmesinde kapsamlı bilgi sahibi olma, ilgili geliştirme yöntemleri ve modelleme araçlarını tanıma.
2) Bilgisayar mühendisliği alanında ileri uygulamaları gerçekleştirecek düzeyde kapsamlı bilgi sahibi olma.
3) Bilgi ve İletişim Teknolojileri alanında uygulamalı araştırma yaparak bilgiye ulaşabilme, değerlendirme ve uygulama, farklı disiplinlerden bilgiyi entegre etme.
4) Farklı alanlarda bilimsel yöntemlerle bilgiyi keşfetme, sonuç çıkarma, paylaşma ve uygulama; farklı disiplinlere ait bilgileri ilişkilendirme.
5) Bilgi teknolojileri alanıyla ile ilgili uzmanlık gerektiren bir çalışmayı bağımsız olarak yürütebilme.
6) Bilgi ve İletişim Teknolojileri alanı ile ilgili uygulamalarda karşılaşılan ve öngörülemeyen karmaşık sorunların çözümü için yeni stratejik yaklaşımlar geliştirebilme ve sorumluluk alarak çözüm üretebilme.
7) Bilgi ve İletişim Teknolojileri alanı ile ilgili sorunların çözümlenmesini gerektiren ortamlarda liderlik yapabilme.
8) Bilgisayar Mühendisliği alanında edindiği uzmanlık düzeyindeki bilgi ve becerileri eleştirel bir yaklaşımla değerlendirebilme ve öğrenmesini yönlendirebilme.
9) Bilgisayar Mühendiliği alanındaki güncel çalışmalardan haberdar olma, gelişmeleri sürekli takip etme, gerektiğinde bunları inceleme ve adlandırma.
10) Türkçe ve İngilizce olarak sözlü ve yazılı etkin iletişim kurma.
11) Çalışmalarında toplumsal, bilimsel ve etik değerleri gözetme.
12) Bilgi Teknolojileri ile ilgili konularda strateji, politika ve uygulama planları geliştirebilme ve elde edilen sonuçları, kalite süreçleri çerçevesinde değerlendirebilme.
13) Bilgisayar Mühendiliği alanında özümsedikleri bilgiyi, problem çözme ve/veya uygulama becerilerini, disiplinlerarası çalışmalarda kullanabilme.

Öğrenme Etkinliği ve Öğretme Yöntemleri

Anlatım
Ders
Soru cevap/ Tartışma
Uygulama (Modelleme, Tasarım, Maket, Simülasyon, Deney vs.)

Ölçme ve Değerlendirme Yöntemleri ve Kriterleri

Yazılı Sınav (Açık uçlu sorular, çoktan seçmeli, doğru yanlış, eşleştirme, boşluk doldurma, sıralama)

Ölçme ve Değerlendirme

Yarıyıl İçi Çalışmaları Aktivite Sayısı Katkı Payı
Toplam %
YARIYIL İÇİ ÇALIŞMALARININ BAŞARI NOTU KATKISI % 0
YARIYIL SONU ÇALIŞMALARININ BAŞARI NOTUNA KATKISI %
Toplam %

İş Yükü ve AKTS Kredisi Hesaplaması

Aktiviteler Aktivite Sayısı Süre (Saat) İş Yükü
Ders Saati 14 3 42
Sınıf Dışı Ders Çalışması 28 3 84
Ara Sınavlar 1 58 58
Final 1 78 78
Toplam İş Yükü 262